Czy zdarza Ci się myśleć, że przeżywasz emocje mocniej niż inni? A może widzisz, że Twoje dziecko lub uczeń głęboko reaguje na świat, łatwo się wzrusza, a czasem potrzebuje wyciszenia? To może być właśnie wysoka wrażliwość – cecha, która nie jest wadą, lecz rodzajem wyjątkowej otwartości na bodźce i emocje. Warto o tym mówić, bo silne emocje są czymś absolutnie normalnym w każdym wieku.
Wysokowrażliwość – co to właściwie znaczy?
Wysokowrażliwość, czyli HSP (Highly Sensitive Person), to cecha temperamentu, która sprawia, że niektórzy ludzie odbierają świat intensywniej. Szacuje się, że nawet 15–20% społeczeństwa może być wysokowrażliwych. Takie osoby są bardzo empatyczne, mają bogatą wyobraźnię, często dostrzegają szczegóły, które innym umykają. Czasem szybciej się męczą w tłumie czy hałasie, ale też potrafią głęboko przeżywać radość, zachwyt czy wzruszenie.
„Wrażliwość jest źródłem naszej siły, nie słabości.”
– Brené Brown
Wysokowrażliwość nie jest chorobą ani zaburzeniem – to naturalna różnorodność wśród ludzi. Warto podkreślić, że wielu znanych artystów, naukowców i liderów mówiło otwarcie o swojej wrażliwości. Przykłady? Aktorka Emma Watson, piosenkarka Adele, pisarka Virginia Woolf czy reżyser Steven Spielberg. Ich sukcesy pokazują, że wrażliwość może być ogromnym atutem i inspiracją do działania.
„Wrażliwość to nie słabość. To siła, która pozwala nam widzieć więcej i czuć głębiej.”
– Emma Watson
Emocje są normalne – także te silne
W naszej kulturze często słyszymy, że nie wypada „przesadzać z emocjami”, „nie płacz”, „nie złość się”, „nie bądź taki wrażliwy”. Tymczasem emocje są integralną częścią człowieczeństwa. To one informują nas o potrzebach, granicach, radościach i trudnościach. Tłumienie emocji prowadzi do frustracji i problemów zdrowotnych, a akceptacja – do rozwoju i lepszego radzenia sobie z wyzwaniami.
„Nie bój się emocji – one są jak fale. Niektóre są wysokie, inne niskie, ale wszystkie przemijają.”
– Elaine N. Aron
Dzieci i młodzież uczą się wyrażania emocji, obserwując dorosłych. Jeśli pokażemy im, że każda emocja jest ważna i ma swoje miejsce, damy im narzędzie do lepszego radzenia sobie z codziennością.
Wysokowrażliwe dzieci i młodzież w szkole
Szkoła to dla wysokowrażliwych dzieci miejsce pełne wyzwań – ale też szans na rozwój. Takie dzieci silniej reagują na bodźce: hałas, światło, zapachy czy tłok w klasie mogą być dla nich przytłaczające. Głębiej przeżywają emocje – zarówno własne, jak i innych osób. Często są bardzo empatyczne i wrażliwe na niesprawiedliwość lub konflikty. Wyróżnia je bogata wyobraźnia, kreatywność, zdolności artystyczne, a czasem perfekcjonizm i duża wrażliwość na ocenę.
„Nie ma złych emocji. Każda z nich jest informacją o nas samych.”
– Jesper Juul
Wysokowrażliwe dzieci mogą mieć trudności z koncentracją w głośnej klasie, źle znosić przerwy, a nadmierna presja czy brak zrozumienia ze strony dorosłych mogą prowadzić do wycofania, lęku czy niechęci do szkoły. Bywa, że są mylnie postrzegane jako nieśmiałe, wycofane lub „zbyt emocjonalne”. W sytuacjach konfliktowych mogą wycofywać się lub reagować bardzo silnie, co bywa źle interpretowane przez otoczenie.
Dlatego tak ważne jest, by szkoła i nauczyciele tworzyli bezpieczne, akceptujące środowisko, w którym każde dziecko może wyrażać emocje bez lęku przed oceną. Pomocne są tu proste rozwiązania: kącik relaksu, możliwość krótkiej przerwy, indywidualna rozmowa. Warto doceniać mocne strony wysokowrażliwych uczniów – ich kreatywność, empatię, zdolności artystyczne – i unikać publicznego oceniania czy zawstydzania.
Konieczność kształcenia nauczycieli
Aby szkoła była miejscem przyjaznym dla dzieci wysokowrażliwych, niezbędne jest systematyczne kształcenie nauczycieli w tym zakresie. Coraz więcej poradni psychologiczno-pedagogicznych i fundacji oferuje szkolenia i warsztaty dla pedagogów, podczas których można nauczyć się rozpoznawać sygnały przeciążenia bodźcami, prowadzić rozmowy o emocjach czy stosować techniki wyciszania i relaksacji. Konsultacje z psychologami i pedagogami specjalnymi pomagają nauczycielom lepiej rozumieć specyfikę wysokowrażliwości, reagować na potrzeby emocjonalne uczniów i budować atmosferę wzajemnego szacunku.
„Dziecko, które czuje się akceptowane, rozwija skrzydła. Dziecko, które czuje się oceniane, zamyka się w sobie.”
– Jesper Juul
Dobry nauczyciel to nie tylko ten, który świetnie tłumaczy materiał, ale także ten, który potrafi rozpoznać i wesprzeć dzieci o różnych temperamentach. Empatia, otwartość na indywidualne potrzeby, współpraca z rodzicami i specjalistami, a także znajomość technik wyciszania i relaksacji – to kompetencje, które pomagają wszystkim uczniom. Korzyści z takiego podejścia odczuwa cała klasa: poprawia się atmosfera, rośnie wzajemny szacunek, a dzieci chętniej angażują się w życie szkoły.
Wysokowrażliwość i emocje w dorosłości
Wysoka wrażliwość nie znika z wiekiem – towarzyszy nam przez całe życie. Dorośli wysokowrażliwi często są świetnymi słuchaczami, twórcami, liderami zespołów – pod warunkiem, że nauczą się akceptować siebie i dbać o własne potrzeby. Wysoka wrażliwość może sprzyjać twórczości, głębokim relacjom i zaangażowaniu społecznemu, ale bez samoakceptacji i wsparcia może prowadzić do przeciążenia czy wypalenia.
„Nie musisz być twardy, żeby być silny. Czasem największa siła tkwi w tym, by pozwolić sobie na łzy.”
– Emma Watson
Dlatego tak ważne jest, by dorośli wysokowrażliwi dbali o równowagę, szukali wsparcia w rodzinie, przyjaciołach czy grupach wsparcia, a także pozwalali sobie na odpoczynek i wyciszenie. Akceptacja własnej wrażliwości buduje poczucie własnej wartości i pozwala w pełni wykorzystać swój potencjał – zarówno w życiu osobistym, jak i zawodowym.
„Kiedy pozwalamy sobie być autentyczni, inspirujemy innych, by robili to samo.”
– Virginia Woolf
Praktyczne wskazówki i ćwiczenia do pracy z emocjami
1. Dziennik emocji
Zachęć dziecko (lub siebie!) do codziennego zapisywania, jakie emocje pojawiły się w ciągu dnia. Można dodać krótką notatkę: „Co mnie wyprowadziło z równowagi?”, „Co sprawiło mi radość?”. Taka praktyka pomaga lepiej rozumieć siebie i swoje reakcje.
2. Skala emocji
Poproś dziecko, by określiło na skali od 1 do 10, jak silna jest dana emocja. To uczy dystansu i pozwala zobaczyć, że nawet bardzo silne uczucia z czasem słabną.
3. Ćwiczenie „Chwila na oddech”
Gdy emocje są bardzo silne, warto zrobić krótką przerwę na głęboki, spokojny oddech. Można zamknąć oczy i policzyć do dziesięciu, skupiając się tylko na oddechu. To proste ćwiczenie pomaga się wyciszyć i wrócić do równowagi.
4. Rysowanie emocji
Zamiast mówić – narysuj! Poproś dziecko, by narysowało, jak wygląda jego złość, radość czy smutek. To świetny sposób na wyrażenie i zrozumienie własnych uczuć, szczególnie dla młodszych dzieci.
5. „Co byś powiedział przyjacielowi?”
W sytuacji trudnych emocji zapytaj dziecko: „Co byś powiedział swojemu przyjacielowi, gdyby czuł to samo?”. To pomaga spojrzeć na siebie z większą życzliwością i dystansem.
„Wrażliwość to dar. Pozwala widzieć świat w tysiącu odcieni, których inni nie dostrzegają.”
– Adele
Jak wspierać wysokowrażliwe osoby?
Przede wszystkim – akceptuj i nie oceniaj emocji, zarówno swoich, jak i innych. Rozmawiaj o uczuciach, nazywaj je i pokazuj, że są ważne. Wspieraj rozwój kompetencji emocjonalnych w domu i w szkole. Zachęcaj nauczycieli do udziału w szkoleniach z zakresu pracy z dziećmi wysokowrażliwymi. Szukaj wsparcia w fundacjach, poradniach i grupach wsparcia.
Podsumowanie
Emocje są normalne – niezależnie od wieku. Wysoka wrażliwość to wartość, którą warto pielęgnować i wspierać. Razem możemy budować świat, w którym każdy – dziecko, nastolatek, dorosły – może być sobą i czuć się akceptowany. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej lub podzielić swoimi doświadczeniami, zapraszamy do kontaktu z Fundacją „Myśli Nieidealne”.
Bibliografia
- Aron, E. N. (2017). Wysoko wrażliwi. Jak funkcjonują i jak ich wspierać. Warszawa: Media Rodzina.
- Plopa, M. (2017). Wysoko wrażliwi. Jak funkcjonują i jak ich wspierać. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Juul, J. (2011). Twoja kompetentna rodzina. Warszawa: Wydawnictwo MiND.
- Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, „Emocje są normalne” – kampania społeczna (2022), www.fdds.pl
- Oficjalne materiały i wypowiedzi:
- Emma Watson, wywiady dla BBC i Vogue (2016–2022)
- Adele, wywiad dla „Rolling Stone” (2015)
- Virginia Woolf, Dzienniki
- Steven Spielberg, wywiady dla „The Guardian” (2018)
- Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Lublinie, „Praca z dzieckiem wysokowrażliwym – dobre praktyki” (2023)
- Brené Brown, Dare to Lead (2018), Random House.